Görsel algılamanın fotoğraf izlenmesi ile etkileşimi

Abstract

Benzeri bugüne kadar yapılmamış olan bu araştırmanın amacı, izleyen bireylerin fotoğraftaki deneyimlerine göre izlenen fotoğrafların insanların görsel algıları üzerine etkilerini incelemektir. Bunun sonucunda fotoğraf eğitiminde içerik olarak nereye bakılması gerektiği konusunda bilgilere ulaşılması hedeflenmektedir. Fizyolojik olarak sadece merkezdeki 1 derece açıda net gören göz, istemsiz ve istemli tarama hareketleri ile net algılamayı gerçekleştirir. Sabit baktığı düşünüldüğü sırada bile saniyede 1.000 hareket yapan gözün hareketleri sadece eye tracker ismi verilen göz takip cihazları ile takip ve kayıt edilebilir. Fotoğraf eğitiminde eğiticiler fotoğrafta nereye baktıklarını tarif ederek usta-çırak ilişkisi içinde bir eğitim verirler. Göz takip cihazları ile eğiticilerin tam olarak nereye, ne kadar süre ile vs. baktıklarını veya neyi takip ettiklerini saptayarak, fotoğraf eğitimini elde edilen veriler ile yönlendirmek mümkün olabilir. Bu amaca yönelik olarak duayen veya deneyimli fotoğrafçılara, fotoğraf öğrencilerine ve her iki grubun yaş ve genel eğitim olarak eşdeğer kontrol gruplarına dört farklı test akışı içinde (fotoğraf yarışma jürisi, fotoğraf dikkat testi, fotoğraf izleme ve göz ile kadraj çizme) toplam 24 fotoğraf 5-7 saniye süre ile gösterildi ve testeler sırasında deneklerin göz takip cihazı ile göz hareketlerinin ölçümleri yapıldı. Fotoğraf yarışma jürisi testinde duayen grup ile kontrol grubu arasında hem "Kalsın-Gitsin" yaklaşımında, hem de göz takibinde on fotoğraftan sadece birinde fark tespit edildi. Dikkat testinde bazı fotoğraflarda duayenlerin daha fazla doğru yanıt verdiği, göz takip cihazı ile de bazı parametrelerde fark oluştuğu tespit edildi. Fotoğraf öğrencisi ile kendi kontrol grubu arasında fark saptanamadı. Dikkat testindeki ölçümlerde gruplar arasında değil, doğru yanıtları vermiş aynı grup üyeleri arasında doğru yanıt için bakılması gereken yere bakma konusunda farklar tespit edildi. Tanınmış fotoğrafları izleme senaryosunda fotoğraf deneyiminden çok, cinsiyet vb. başka etkenlere bağlı olarak farklar tespit edildi. Göz tarama cihazı eşliğinde fotoğraf kadrajlama ise, kısmen başarılı oldu. Daha detaylı ölçüm yapan göz takip cihazları ve kullanıcıların alışması ile ileride kullanılabilecek bir yöntem haline gelebilir. Sonuç olarak fotoğraf duayeni, fotoğraf öğrencisi ve yaş ve eğitim eşdeğeri kontrol gruplarında genelde benzer göz takibi ve fotoğraf jürisi kararları saptanmıştır. Bu durum resim sanatında olduğu gibi, fotoğraf sanatında da insanlar arasında bir konsensüs oluşmuş olduğunu düşündürmektedir. Bazı fotoğraflarda ve detaylarda ise fark bulunmuş olması, farklı senaryolar ve farklı teknikteki fotoğraflar ile farklı sonuçlara ulaşılabileceğini düşündürdü.