Kazasker Mustafa İzzet Efendi tarafından yazılıp Muhsin Demironat tarafından tezhiplenen hilye-i şerifenin tezhip sanatı açısından incelenmesi

Abstract

Hilye-i şerifeler, Türk İslam sanat geleneğinde peygamber efendimiz Hz. Muhammed'in fiziksel ve ahlaki özelliklerini anlatan sanatsal ve yazılı eserlerdir. Hilye-i şerifeler, yalnızca estetik değeri için değil manevi ve kültürel değeriyle de önem arz etmektedir. Hat sanatında yaygın ve klasikleşen şekliyle karşılaşılan formun ilk olarak 17. yüzyılda yaşamış olan hattat Hafız Osman tarafından tertip edildiği belirtilmektedir. Bu çalışmanın konusu II. Mahmut döneminin önde gelen devlet adamı, hattat, neyzen ve musikişinaslarından olan Kazasker Mustafa İzzet Efendi tarafından yazılan ve Cumhuriyet dönemi müzehhiplerinden Muhsin Demironat tarafından tezyin edilen klasik formdaki hilye-i şerifenin tezhip desenleridir. Çalışmanın amacı ise bu meşhur hilyenin tezhip sanatı açısından incelenmesidir. Bu temel amaç doğrultusunda çalışmanın başında Türk İslam sanatında hilye-i şerife geleneğinin ortaya çıkışı, yeri, önemi, hilye çeşitleri ve formları örnek görseller üzerinden açıklanmıştır. Ardından Kazasker Mustafa İzzet Efendi ve Muhsin Demironat'ın hayatı ve eserleri kısaca aktarılarak çalışmaya konu olan meşhur hilyenin hikâyesi verilmiştir. Daha sonra hilyenin koltuk desenleri, göbek desenleri, hilal deseni, ara pervaz deseni, durakları, halkâr deseni ve beyne's-sütûr desenlerinin analizi dijital ortamda çizilerek gerçekleştirilmiştir. Analizleri yapılan desenlerin bilgileri detaylıca sunulmuştur. Son olarak eserden ilhamla ve 21. yy tezhip anlayışıyla ortaya koyulan tasarıma geçilmiş, kaynak olarak kullanılan hilyedeki benzer teknik ve uygulamalar göz önünde bulundurulmuştur. Yapılan yeni tasarım ve çizimler yine bilgisayar ortamında düzenlenmiş sonrasında esere aktarılıp uygulaması yapılmıştır. Ortaya çıkan yeni eserde, söz konusu hilyenin tezyinatına genel olarak sadık kalınmakla beraber taklit ve aynılıktan uzaklaşmak adına yeni bir yorumla özgün bir eser ortaya koyulmuştur.