İstanbul'da eğlence mekânlarında sessel atmosferler: Kadıköy ve Beyoğlu'nda örnek mekân incelemeleri

Abstract

Bilinçli bireylerin deneyimledikleri yaşamların somut uzamlarında soyut atmosferler bulunmaktadır. Atmosferler, içerdikleri farklı kodlardaki unsurlara göre değişiklik gösterebilmektedir. Bu unsurlar, mekânda genellikle tercih edilen müzikal tür, iç mekân tasarımında kullanılan nesneler, kişilerin telaffuzları, beden hareketleri, giyim tarzları, kolektif duygu durumları ve mekândaki kokulardır. Bireylerin çoklu duyusal deneyimleriyle anlam kazanan bu atmosferlerin yapıları, aynı zamanda, atmosfere dâhil olan veya atmosferin kesişimindeki farklı atmosfere ait seslerle etkileşime girerek, değişim gösterebilmektedir. Bu çalışmada odağa queer kodlu atmosferler alınmıştır. Bu atmosferler, içerisine dâhil olan öznelerin telaffuzları, bedensel eşlikleri, kolektif belleği ve toplumsal cinsiyete dayalı kimlikleri ile queer kodlu olarak tanımlanmaktadır. Queer kodlu atmosferlerin nasıl oluştuğu ve bu atmosferlerde yaşanan değişimler, çalışmanın temel inceleme konusudur. Queer kodlu atmosferlerin gözlemlendiği mekânlar, İstanbul'da Taksim ve Kadıköy semtlerinde bulunan bar ve gece kulüpleridir. Çalışma sırasında yüksek etkileşim sağlamak amacıyla mekânlarda ve mekânların konumlandığı sokaklarda Çarşamba, Cuma ve Cumartesi günleri gözlem yapılmış, gözlem saatleri 20.00 ile 03.00 arasında belirlenmiştir. 2023-2024 yılları arasında yürütülen saha çalışmalarında duyusal ve dijital etnografi teknikleri kullanılmıştır. Gözlem yapılan mekânlarda çalışan işletmeciler, güvenlik görevlileri, komiler, müşteriler ve performansçılar ile yarı-yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Yapılan bu gözlemler ve toplamda 17 görüşmeden elde edilen bulgular, queer kodlu atmosferlerin analizi için ampirik veri olarak kullanılmıştır. Yoğun betimleme tekniği ile atmosferlere ait kokular, renkler ve sesler detaylandırılmış, yazılı tasvirler yapılmıştır. Buna ek olarak, ses çalışmalarında kullanılan haritalandırma teknikleri çalışmaya dâhil edilmiştir. Ayrıca, incelenen atmosferlere dâhil bireylerin beden hareketleri yoğun betimlemeyi desteklemek için imgeleştirilmiştir. Bu sayede, queer kodlu atmosferlerde öne çıkan duyusal unsurların tanıtılması, atmosferleri oluşturan ve şekillendiren unsurların ve kodların analizi amaçlanmıştır. Çalışma sonucunda, incelenen atmosferlerde baskın duyusal unsurların atmosfere dâhil bireyler üzerindeki etkileri incelenmiştir. Bu bağlamda tınlayan seslerin neler olduğu, bu seslerin atmosferi şekillendirmedeki rolü, atmosferik akışın nasıl sağlandığı ve akışın sürdürülmesine ya da kesintiye uğramasına bağlı olarak atmosferlerin gösterdiği dönüşümler araştırılmıştır. Atmosferler, dinamik yapılar olduğundan, queer kodlu atmosferlerin belirli kodlara ait sessel ve müzikal unsurlar etrafında şekillenmesi, çalışmanın temel araştırma konusu olmuştur.