Denizli geleneksel kumaş dokuma ustası Selahattin Kaçanoğlu ve çalışmaları

Abstract

Dokumacılık, insanoğlunun örtünme ve korunma ihtiyacından doğan, tarih öncesi çağlara dayanan en eski el sanatlarından biridir. İlk dokuma örneklerinin ağaç kabukları ve doğal liflerden yapıldığı ve Mezopotamya, Mısır, Çin gibi uygarlıklarla birlikte geliştiği bilinmektedir. Anadolu coğrafyası, dokuma sanatının tarihsel gelişimi açısından çok önemli bir konuma sahiptir. Anadolu'nun çeşitli bölgelerinde yapılan arkeolojik kazılar sonucunda ortaya çıkan bulgular, dokumacılığın başlangıç noktası ve üretim yöntemleri hakkında bilgi vermektedir. Anadolu'nun, halı, kilim gibi kirkitli dokumaları ve bez dokumacılığı gibi mekikli dokumaları zengin bir dokuma kültürünü oluşturmaktadır. Ege Bölgesi, özellikle Denizli'nin Buldan ilçesi, dokuma sanatının yaşatıldığı ve geliştirildiği önemli merkezlerden biridir. Buldan, dokumacılık tarihi ve kültürel zenginliğini koruyan bir merkez olarak ön plana çıkmakta olup burada dokumacılık faaliyeti, usta çırak ilişkisi çerçevesinde nesilden nesile aktarılmaktadır. Buldan ilçesinin özgün dokuma yapısının korunması ve bu yapının güncel yaşamla uyumlu hale getirilmesi, kültürel değerlerin sanayi ve el dokumasına entegre edilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Bu bağlamda, Buldan el dokumacılığını araştırmak ve yazılı ile görsel kaynaklar aracılığıyla bu mirası gelecek nesillere aktarmak gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada, Buldan'da halen aktif olarak sürdürülen el dokumacılığı ve bu geleneğin korunması, kültürel mirasın devamlılığı açısından ele alınmaktadır. Tez kapsamında, geleneksel Türk dokuma sanatlarının köklü geçmişini ve günümüze kadar süregelen gelişimini ele alarak, Denizli ili Buldan ilçesinde yaşayan geleneksel dokuma ustası Selahattin Kaçanoğlu'nun dokumacılığa nasıl başladığı, gelişim süreci, kullandığı özgün dokuma teknikleri, armür sistemleri ve tahar planları ayrıntılı olarak incelenmektedir. Kaçanoğlu'nun, geleneksel dört çerçeveli tezgâhlar kullanarak gerçekleştirdiği el dokuması ürünlerdeki desen geliştirme yöntemleri ve iplik yapısına göre desenlendirme teknikleri detaylandırılmaktadır. Selahattin Kaçanoğlu'nun dokuma sanatı ve tekniklerine dair teorik bilgiler sunmanın yanı sıra, dokuma alanındaki özgün tasarımlarında geliştirdiği dokuma sistemlerinin ve desen planlarının analiz tabloları ile gelecek nesillere aktarılabilecek örnekler sunulmaktadır. Bu bağlamda, çalışmanın temel amacı, geleneksel dokuma sanatının zenginliğini koruyarak modern tekstil tasarımına entegre edilmesine katkıda bulunmaktır. Ayrıca; Selahattin Kaçanoğlu'nun dokuma çalışmalarında kullandığı teknik, tasarımcı bakış açısıyla değerlendirilip, Anadolu'nun farklı bölgelerindeki dokuma örneklerinde kullanılan, doğal bir lif olan tiftik ipliği kullanıldığında nasıl bir tuşe ve görünüm elde edeceği dokuma tezgâhında çözümlenerek özgün tasarım örneklerinin oluşturulması hedeflenmiştir. Bu tasarım çalışmalarında Buldan dokumacılığının tarihi dokusu araştırılmış ve Buldan'ın ilçe sınırlarında Yenice mahallesinde bulunan Tripolis Antik Kenti'nin dokusal yapısından esinlenilmiştir.